Anonim Şirketin Haklı Sebeple Feshi
6762 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda (“Eski TTK”) anonim şirketin haklı sebeple feshine ilişkin bir hükmün bulunmaması nedeniyle anonim şirketin haklı sebeple feshinin mümkün olup olmadığı hususunda tartışmalara neden olmuştur. Bu kapsamda 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) madde 531’de anonim şirketin haklı sebeplerle feshinin düzenlenmesi ile bu tartışmalar son bulmuştur.
Söz konusu düzenlenen hükme göre azınlık pay sahipleri anonim şirketin, haklı sebeple feshi talebiyle dava açabilirler. Kanun koyucunun temel amacı azınlık pay sahiplerinin haklarının korunmasının yanı sıra şirketin devamlılığını da korumaktadır. Bu sebeple mahkeme haklı sebeple feshi talebine rağmen duruma uygun düşen ve kabul edilebilir başka bir alternatif çözüme de karar verebilir.
Anonim Şirketin Feshi Davası Kime Karşı Açılmalıdır?
Anonim şirketin feshi davasını TTK m.531 hükmünde belirtildiği üzere “sermayenin en az onda birini ve halka açık şirketlerde yirmide birini temsil eden payların sahipleri” açabilir. Söz konusu hüküm gereği şirketin kendisi, organlarının veya şirket alacaklılarının davacı olması mümkün değildir. Yine hükümde belirtilen pay sahipleri davayı anonim şirketin kendisine açmalıdırlar. Davanın pay sahipleri veya yönetim kuruluna açılması ise mümkün gözükmemektedir. Yargıtay’ın da davalı sıfatına ilişkin uygulaması bu doğrultudadır.
Anonim Şirketin Fesih Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme
TTK m.531’e göre haklı sebeple fesih davasında yetkili mahkeme “şirket merkezinin bulunduğu yer” mahkemesidir. Şubeler ve tüzel kişilerle ilgili davalarda yetki başlığı altında düzenlenen HMK m.14’e göre ise yetki kesindir. Diğer bir yandan fesih davasında görevli mahkeme ise asliye ticaret mahkemesi olup dava basit yargılama usulüne tabidir.
Anonim Şirketin Feshi Davasında Süre
TTK m. 531’de haklı sebeple fesih davasının açılması için herhangi bir süre öngörülmemiştir. Zira fesih davasına süre şartı getirilmesi azınlığın devamı çekilmez hale gelmiş şirket ilişkisinden kurtulma hakkını sınırlar. Buna karşılık haklı sebeple fesih davasında her ne kadar süre şartı öngörülmemiş olsa da davanın TMK m.2 dürüstlük kuralı uyarınca azınlık haklı sebebi öğrendikten uygun bir süre içerisinde haklı sebeple fesih davası açmalıdır.
Anonim Şirketin Feshine İlişkin Haklı Sebep Teşkil Edebilecek Haller Nelerdir?
TTK m. 531’de haklı sebep kavramı açık bir şekilde tanımlanmamış olup, anonim şirketin haklı sebeple feshine ilişkin herhangi bir sınırlama getirmemektedir. Anonim şirketin feshine ilişkin haklı sebeplere örnek vermek gerekirse;
- Çoğunluğun Gücünü Kötüye Kullanması
- Şirket Amacına Ulaşılmasının İmkansızlaşması
- İşletme Konusunun Değiştirilmesi
- Genel Kurulun veya Yönetim Kurulunun İşlevsizliği
- Kötü Yönetim
- Kişisel Sebepler (İş Göremezlik ve Pay Sahipleri Arasındaki Kişisel Uyuşmazlıklar)
Haklı sebep teşkil edebilecek temel husus çoğunluğun gücünü kötüye kullanmasıdır. Çoğunluğun gücünü kötüye kullanması azınlık pay sahiplerinin mali haklarının ihlali şeklinde olabileceği gibi mali hakları dışındaki haklarının ihlali biçiminde de görülebilir. Haklı sebeple fesih davasının asıl amacı azınlığın korunmasını güvence altına almaktır. Çoğunluğun gücünü kötüye kullanılmasına ilişkin çoğunluk pay sahibi olan ortağın; azınlığın, şirketin yararına karar almalarına engelleyici ve yine şirketin işleyişini engelleyici davranışlarda bulunması örnek olarak gösterilebilir.
Bunun dışında şirket amacına ulaşılmasının imkansızlığı, işletme konusunun değiştirilmesi, genel kurul ve yönetim kurulunun işlevsizliği ve şirketin kötü yönetimi de haklı sebep oluşturabilecek hallerdir. Yine iş göremezlik, pay sahipleri arasındaki kişisel uyuşmazlıklar ve pay sahipleri sözleşmelerinin ihlali gibi kişisel sebepler de TTK m.531 kapsamında haklı sebep teşkil edebilir.
Anonim Şirketin Haklı Sebeple Feshi Davasında Mahkeme Tarafından Verilmesi Muhtemel Kararlar Nelerdir?
Öncelikli olarak belirtmemiz gerekir ki; azınlık pay sahipleri tarafından açılan haklı sebeple fesih davasında mahkeme ortada haklı sebep bulunup bulunmadığını inceleyecektir. Mahkeme eğer haklı sebeplerin bulunduğuna kanaat getirecek olursa bu durumda haklı sebep teşkil eden ihlallerin fesih dışında bir çözüm yolu ile giderilebilecek olup olmadığını incelemelidir. Böylelikle anonim şirketin feshi davasında fesih sonucu ikincil nitelikte yani tali bir çözüm yolu olup somut olaya göre mahkeme fesih dışında bir çözüm yolunun uygun olmadığına kanaat getirirse fesih kararı verecektir.
Kanun koyucu TTK m.531’de “… duruma uygun düşen ve kabul edilebilir diğer bir çözüme karar verebilir.” diyerek hakime fesih dışında alternatif bir çözüme hükmedebilme imkanı getirmiştir. Hükmedilecek alternatif çözüm “duruma uygun ve kabul edilebilir” olmalıdır. Buna göre alternatif olarak hükmedilen çözüm hem pay sahiplerinin hem de şirket alacaklılarının menfaatine uygun olmalıdır. Ayrıca hakimin somut olaya uygun alternatif çözüm yollarını incelemeden şirketin feshine hükmetmesi bozma sebebi teşkil eder.
TTK m.531’de “davacı pay sahiplerine paylarının karar tarihine en yakın tarihteki gerçek değerinin ödenip davacı pay sahiplerinin şirketten çıkarılmaları” hakimin karar verebileceği alternatif çözüme örnek olarak verilmiştir.
Bunun dışında kar dağıtılması, oy hakkının kullanılması veya pay sahibi grupların şirket yönetim kurulunda temsili ile yönetime katılması şeklinde ana sözleşmenin değiştirilmesini gerektiren alternatif çözümlere hükmedilebilir.
Mahkeme yönetim kurulu üyelerinin değiştirilmesi, denetçi atanması ve yönetim kurulu kararlarının değiştirilmesi gibi yönetim kurulunca karar alınmasını gerektiren alternatif çözümlere de başvurabilir. Son olarak mahkeme fesih dışında ortaklığın bölünmesine de karar verebilir. Belirtmek gerekir ki; alternatif çözüm yolları yukarıda belirtilenlerle sınırlı olmayıp, hakim yukarıda sayılan çözümlerden farklı, somut olaya uygun düşen herhangi bir karar verebilir.
Fesih için ileri sürülen haklı sebepler mahkemece yeterli görülmezse eğer haklı sebeple fesih davası reddedilir. Buna göre davayı açan azınlık pay sahiplerinin tekrar aynı nedenlere dayanarak haklı sebeple fesih davası açabilmesi mümkün değildir.